Yeni Lockheed Martin F-35 Lightning hayalet savaş uçaklarının ABD ve müttefik ordulara teslimatı bir yıllık aradan sonra yeniden başladı. The Telegraph’ın haberine göre dünyanın diğer ucunda, Güney Kore’deki Kore Havacılık ve Uzay Sanayii KF-21 hayalet avcı uçaklarının ilk partisini üretiyor.
Rusya’da ise Su-57 (NATO’nun Felo olarak adlandırdığı) hayalet savaş uçağının üretimi durduruldu. Ve bunun tek bir ana nedeni var.
Ukraynalı bir düşünce kuruluşu olan Frontelligence Insight, “Rus askeri endüstrisinin özellikle elektronik alanında Batı bileşenlerine büyük ölçüde bağımlı olduğu açık” diyor.
Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaşını genişletmesinden bu yana geçen 31 ay içinde Batılı hükümetler tarafından uygulanan yaptırımlar, önemli donanımların tedarikinin kısıtlanmasına yol açtı. Frontelligence Insight bunun sonucunda “Su-57 üretimi tehlikede” sonucuna varıyor.
Radarların kendisini tespit etmesini engelleyen niteliklere sahip büyük ve hızlı bir avcı uçağı olan tek koltuklu, çift motorlu Su-57, Rusya’nın ABD’li Lockheed Martin F-22 Raptor’a cevabıdır. Rus Hava Kuvvetleri’nde hizmet veren eski Mikoyan MiG-29’lar ve Su-27’ler ile bunların türevlerinin yerini alması amaçlanmaktadır.
Su-57 ilk kez 2010 yılında, dünyanın ilk beşinci nesil avcı uçağı olan Raptor’un ilk uçuşundan 20 yıl sonra uçtu. Sonraki on yıl boyunca Sukhoi çalışanları 10 test modelini elle monte etti. Ve 2019’da Kremlin, görünüşe göre kopya başına yaklaşık 50 milyon dolara 76 üretim uçağı için bir sözleşme imzaladı.
Ancak Lockheed yılda 150’den fazla beşinci nesil F-35 üretirken, Sukhoi bu sayının bir kısmını bile üretmekte zorlanıyor. Rus firma ilk 10 üretim Su-57’yi 2022’de, 11’ini de 2023’te hava kuvvetlerine teslim etti. Sukhoi’nin bu yıl şimdiye kadar sadece birkaç uçak daha teslim ettiği bildirildi.
Bu arada Rus hava kuvvetleri biri test modeli diğeri üretim uçağı olmak üzere iki Su-57’sini kazalarda kaybetti. Haziran ayında Ukrayna’ya ait bir insansız hava aracı Rusya’nın güneyindeki Akhtubinsk’te bulunan Rusya Devlet Uçuş Test Merkezi’ni vurarak en az bir Su-57’yi daha yerde imha etti.
Bu tip uçakların ilk uçuşundan 14 yıl sonra Rus envanterinde 30’dan biraz fazla Su-57 olabilir ve bunların üçte biri planlanan elektronik aksamlarından bazılarını potansiyel olarak eksik olan test modelleridir. Bu, yaklaşık bin cephe savaş uçağına sahip olan ve Şubat 2022’den bu yana Ukrayna üzerindeki çatışmalarda yüz tanesini kaybetmiş olan bir hava kuvveti için oldukça yetersiz bir güç.
Çarpıcı bir şekilde, yeni Su-57 teslimatlarının oranı 2023 ve 2024 yılları arasında çok düşmüş görünüyor. Tipik olarak, yeni savaş uçağı tiplerinin teslimat oranı, işçiler deneyim kazandıkça ve ölçek ekonomileri tahakkuk ettikçe, belirli bir çok yıllı sipariş için yıldan yıla artar.
Su-57 bu kuralın bir istisnasıdır. ABD ve müttefiklerinin hedefli yaptırımlarının Rus hava kuvvetlerinin modernizasyonunu körelttiği açıktır.
Rus belgelerini dikkatle inceleyen Frontelligence Insight, WA36 adı verilen bir karıştırıcı ve PLR7 60-12 ve EA-PS 3150 olarak adlandırılan güç kaynakları da dahil olmak üzere bazı önemli engelleri ortaya çıkardı. Bu bileşenler, Su-57 iletişim sistemlerini kalibre etmek için kullanılan Alman yapımı bir cihaz olan MPPU-50’nin bir parçası.
Sukhoi bir zamanlar MPPU-50’yi ve MPPU-50’nin parçalarını yasal olarak ithal edebiliyorsa, şimdi bunları üçüncü taraflardan yasadışı olarak temin etmek zorundadır. Frontelligence Insight’a göre “Rus askeri üretiminin 2023 ve 2024’e kadar genişlemeye devam edeceği göz önüne alındığında, üretimi sürdürmek için kilit bileşenleri kaçırmanın veya Çin’den yedek parça satın almanın yollarını buldukları açık.”
Ancak yasadışı ithalat zaman, çaba ve para gerektiriyor – ve yeni Su-57’lerin üretim hızını yavaşlatıyor ve muhtemelen uçağın maliyetini artırıyor.
2020 gibi yakın bir tarihte, en az bir Rus yorumcu Kremlin’i havacılık modernizasyon planını yeniden gözden geçirmeye çağırıyordu. Rus savunma sanayisini takip eden VPK için yazan yorumcu, “Birkaç yıl içinde bir düzine ‘altın’ Su-57 yapmaya çalışmak yerine, eski [MiG-29’ları] yeni MiG-35’lerle değiştirebilirsiniz” – modernize edilmiş bir MiG-29 – “gelişmiş aviyonikler, mükemmel silahlar ve aktif aşamalı dizilime sahip bir Zhukov radarı ile” diye yazdı.
Yorumcu, “Ayrıca MiG-35 daha ekonomik hale geldi ki bu da büyük önem taşıyor” diye ekliyor. Su-57’ye karşı ve daha eski ve daha basit jet tiplerinin yenilenmiş üretimi için durum, Rus endüstrisinin önemli yabancı bileşenleri tedarik etmekte zorlandığı şu anda daha da güçlü.
Ancak Rusya’nın daha az sofistike savaş uçaklarına geçmesi bile Rusya’nın düşmanları için bir tür zafer anlamına gelecektir. Su-57 programının Rus Hava Kuvvetleri’nin ABD Hava Kuvvetleri’ni yakalamasına yardımcı olması gerekiyordu. Ancak Sukhoi’nin az sayıda Su-57 üretmesi o kadar uzun sürüyor ki Amerikalılar teknolojik olarak öne geçmeye başladı.
ABD Hava Kuvvetleri 180 adet F-22’nin yerini alacak yeni bir hayalet avcı uçağı için gereklilikleri şimdiden tanımlıyor. Bu yeni nesil hava hakimiyet savaş uçağı, Ruslar ilk üretim siparişindeki 76’ncı ve son Su-57’yi teslim almadan önce havalanabilir.